වර්තමානයේ පණු රෝග බහුල වශයෙන් පවතින්නේ වැඩිහිටියන්ට වඩා කුඩා දරුවන් අතරය. බොහෝ විට දරුවන් අතර වඩාත් ප්‍රචලිත පණු රෝග දෙක වන්නේ කිරිපණු රෝගය සහ කොකුපණු රෝගයයි. මෙම පණු රෝගයන් හටගනු ලබන්නේ මිනිසුන්ගේ අසූචි පස් සහ ජලය සමඟ කලවම් වී ආහාර මාර්ගයට ගිය පසුවය. ඇතැම් පණු රෝග උත්සන්න වී ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට නොහැකි වුවහොත් එය දරුණු තත්ත්වයක් දක්වා උත්සන්න විය හැකිය. අතීතයට වඩා වර්මානයේ පණු රෝගවලට ඖෂධ ආදිය තිබෙන නිසා සහ මිනිසුන්ගේ පිරිසුදුකම වැඩි නිසා පණු රෝග තරමක් අවම වී ඇත. නමුත් පණු බෙහෙත් භාවිතය ගැන තවමත් වැඩි දෙනාට අවබෝධයක් නැහැ. ඒ නිසයි ඒ දැනුම්වත්භාවය මෙතරම් වටින්නේ.
පණු බෙහෙත් යනු
පණු බෙහෙත් යනු වටකුරු පණුවන්, කොකු පණුවන්, කස පණුවන් සහ කිරි පණුවන් වැනි බඩවැල්වල පණුවන් මරා දමන හෝ නෙරපා හරින ඖෂධ වේ.
උදාහරණ :-
* ඇල්බෙන්ඩසෝල් (Albendazole)
* මෙබෙන්ඩසෝල් (Mebendazole)
* පයිරන්ටෙල් පාමෝඒට් (Pyrantel pamoate )
* ප්‍රසික්වාන්ටෙල්(Praziquantel)- පටි පණුවන් සහ ෂිස්ටෝසෝමියාසිස් සඳහා
පණු ආසාදන ඇති වන්නේ දූෂිත ආහාර, ජලය, පස හෝ දුර්වල සනීපාරක්ෂාව හරහා ශරීරයට ඇතුළු වන විවිධ වර්ගයේ බඩවැල් පරපෝෂිතයන් මඟිනි. මිනිසුන්ට ආසාදනය කරන ප්‍රධාන පණු වර්ග වන්නේ වටපණුවන්, කිරි පණුවන්, කොකු පණුවන්, කස පණුවන් හා පටිපණුවන්ය. වටපණු සහ කසපණු ආසාදන ඇති වන්නේ මිනිසුන් පණු බිත්තරවලින් දූෂිත ආහාර අනුභව කරන විට හෝ ජලය පානය කරන විටය, බොහෝ විට නොසෝදා ඇති එළවළු හෝ අපිරිසුදු අත්වලිනි. පණුවන් ආසාදිත අත්, ඇඳුම් හෝ ඇඳ ඇතිරිලි හරහා පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට පහසුවෙන් පැතිරෙයි, විශේෂයෙන් ළමුන් තුළ. ආසාදිත පසෙහි පාවහන් නොමැතිව ඇවිදින විට කොකු පණුවන් සහ කිරි පණු කීටයන් සම හරහා ශරීරයට ඇතුළු විය හැකිය. අමු හෝ අඩුවෙන් පිසූ හරක් මස්, ඌරු මස් හෝ පණු කීටයන් අඩංගු මාළු අනුභව කරන විට පටිපණු ආසාදන ඇති වේ.
පණු බෙහෙත් වැදගත් වන්නේ ඇයි?
පණු ආසාදන මඟින් ඇතිවන තත්ත්ව වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ. උදර වේදනාව, ගුද මාර්ගය අවට කැසීම හෝ ඉදිමීම, ළමුන් තුළ ආහාර රුචිය නැතිවීම සහ දුර්වල වර්ධනය, රක්තහීනතාවය (විශේෂයෙන් කොකු පණු ආසාදනයෙන්) සහ තෙහෙට්ටුව එහිදී ප්‍රධානයි. පණු බෙහෙත් ලබා ගැනීමෙන්, නිතිපතා පණුවන් නාශනය කිරීම, ශරීරයේ පෝෂණය, ශක්තිය සහ දරුවන්ගේ පාසල් කාර්ය සාධනය වැඩි දියුණු කිරීමට උපකාරී වේ.
පණු බෙහෙත් ලබා ගත යුත්තේ කවරවිටද?
වැඩිහිටියන් සහ ළමුන් සෑම මාස 6කට වරක් (වසරකට දෙවරක්) පණු බෙහෙත් ලබා ගැනීම යහපත් සෞඛ්‍යයකට මඟ පාදනු ඇත. එහිදී උණුසුම්, තෙතමනය සහිත ප්‍රදේශවල ජීවත්වන අයට මෙය විශේෂයි. ඊට අමතරව පණු රෝග ආශ්‍රිත රෝග ලක්ෂණ ඇත්නම්, වෛද්‍යවරයා තහවුරු කර ඇත්නම් පණු බෙහෙත් ලබා ගත යුතුයි. ආසාදන රෝග ලක්ෂණ දිගටම පවතින්නේ නම් සති 2කට පසු (කිරි පණු / වටකුරු පණු වර්ග සඳහා) නැවත ගත යුතුයි.
පණු බෙහෙත් ආරක්ෂිතව භාවිත කරන්නේ කෙසේද?
මාත්‍රාව ඖෂධ වර්ගය, වයස සහ බර මත රඳා පවතී.
උදාහරණයක් ලෙස:
* ඇල්බෙන්ඩසෝල් 400 mg තනි මාත්‍රාව (බොහෝ සුලබ පණුවන් සඳහා)
* මෙබෙන්ඩසෝල් 100 mg දිනකට දෙවරක් දින 3ක් (කිරි පණුවන් සඳහා)
ඇල්බෙන්ඩසෝල් සාමාන්‍යයෙන් බොහෝ පණුවන් සඳහා තනි 400 mg මාත්‍රාවක් ලෙස ගනු ලැබේ.
* පයිරැන්ටෙල් පාමෝඒට් ශරීර බර කිලෝග්‍රෑමයකට 11 mg තනි මාත්‍රාවක් ලෙස ලබාදෙන අතර ආහාර ගැනීමෙන් පසු ගන්නා අතර කිරි පණුවන් සඳහා සති 2-3කින් නැවත නැවත ගත යුතුය.
අවශෝෂණය වැඩි දියුණු කිරීමට සහ බඩේ අමාරුව අඩු කිරීමට සාමාන්‍යයෙන් සැහැල්ලු ආහාර වේලකට පසුව ගන්න.
පවුලේ සාමාජිකයකුට පණු රෝගය ඇත්නම්, නි‍ෙවසේ සිටින සෑම කෙනකුම ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම වඩාත් සුදුසුය. මන්ද පණුවන් දූෂිත අත්, ආහාර හෝ මතුපිට හරහා පහසුවෙන් පැතිරෙන බැවිනි.
පූර්වාරක්ෂාව
ඇල්බෙන්ඩසෝල් සහ මෙබෙන්ඩසෝල් සාමාන්‍යයෙන් ගර්භිණී සමයේ පළමු මාස 3 තුළ නොගනී. වෛද්‍ය උපදෙස් යටතේ පමණක් භාවිත කරන්න. කිරිදෙන මවුවරුන් සහ අවුරුදු 1ට අඩු දරුවන් මෙය වෛද්‍ය උපදෙස් යටතේ පමණක් භාවිත කරන්න.
අතුරු ආබාධ
පොදු අතුරු ආබාධ ලෙස ඔක්කාරය, උදර වේදනාව, පාචනය, කරකැවිල්ල හෝ හිසරදය සහ කැසීම වැනි තත්ත්වයන් ඇතිවිය හැකියි. නමුත් ඖෂධ ගැනීමෙන් පසු දරුණු උදර වේදනාව හෝ වමනය, මලපහ තුළ නිතර දක්නට ලැබෙන පණුවන්, නොනවතින කැසීම හෝ නොසන්සුන්තාවය, බර අඩු වීම, රක්තහීනතාවය හෝ ආහාර අරුචිය වැනි තත්ත්ව තිබේ නම් වෛද්‍යවරයකු හමුවන්න.
ක්‍රියාකරන ආකාරය
ඇල්බෙන්ඩසෝල්, මෙබෙන්ඩසෝල් හෝ පයිරැන්ටෙල් පාමෝඒට් වැනි පණු ඖෂධ ගැනීමෙන් පසු, ඖෂධ පැය කිහිපයක් ඇතුළත ක්‍රියා කිරීමට පටන් ගනී. ඒවා පණුවන් මරා දැමීම හෝ අඩපණ කරයි. එබැවින් ශරීරයට මලපහ හරහා ඒවා ඉවත් කළ හැකිය.
ඖෂධ ගැනීමෙන් පසු දින 1 සිට 3 දක්වා කාලය තුළ බොහෝ පණුවන් මිය යයි. මෙම කාලය තුළ ඔබේ මලපහ තුළ මිය ගිය පණුවන් හෝ පණුවන්ගේ කොටස් දැකිය හැකිය.මෙය සාමාන්‍ය දෙයකි.
කෙසේ වෙතත්, පණු බිත්තර යම් කාලයක් පැවතිය හැකිය. විශේෂයෙන් කිරි පණු ආසාදනවලදී. එබැවින් ආසාදනය සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් කිරීම සඳහා සති 2කට පසු දෙවැනි මාත්‍රාවක් අවශ්‍ය වේ.
වඩා හොඳ අවශෝෂණයක් සඳහා ආහාර ගැනීමෙන් පසු (විශේෂයෙන් මේද හෝ තෙල් සහිත ආහාර) ගන්න. ප්‍රතිකාර අතරතුර මත්පැන් පානය කිරීමෙන් වළකින්න.
ඇතැම් පණු බෙහෙත් ගන්නා විට තෙල් සහිත හෝ මේද ආහාරවලින් වැළකී සිටීමට උපදෙස් දී ඇත්තේ ඇයි?
එයට ප්‍රධාන හේතුව මේදය, ඖෂධය අවශෝෂණය කරන ආකාරය වෙනස් කළ හැකි බැවිනි. උදාහරණයක් ලෙස:
1. මන්දගාමී අවශෝෂණය: අධික මේද ආහාර මඟින් ඖෂධය බඩවැල් තුළට අවශෝෂණය වීම ප්‍රමාද කළ හැකි අතර, පණුවන් මරා දැමීමේ දී එය අඩු ඵලදායී වේ.
2. අතුරු ආබාධ වැඩි වීම: තෙල් සහිත හෝ මේද ආහාර සමහර විට මෙම පැරණි ඖෂධ සමඟ ගන්නා විට ආමාශ ආබාධ, ඔක්කාරය හෝ වමනය ඇති කරයි.
ඇල්බෙන්ඩසෝල් හි නවීන formulations ඇත්ත වශයෙන්ම මේද ආහාර සමඟ වඩා හොඳින් අවශෝෂණය වේ. එබැවින් කාර්යක්ෂමතාව වැඩි කිරීම සඳහා වෛද්‍යවරුන් දැන් එය ආහාර වේල් සමඟ ගැනීමට උපදෙස් දෙයි.
රෝග ලක්ෂණ අඩු නොවන්නේ නම්
රෝග ලක්ෂණ අඩු නොවන විට ඔබ පණු ඖෂධ නියම කළ ප්‍රමාණයට වඩා නිතර නොගත යුතුය. ඖෂධ නිතර ගැනීමෙන් බඩේ අමාරුව, අක්මා ගැටලු හෝ කලාතුරකින් බරපතළ සංකූලතා වැනි අතුරු ආබාධ ඇති විය හැකියි. සුපුරුදු මාත්‍රාවෙන් පසු පණුවන් ඉවත් නොවන්නේ නම්, පණු වර්ගය වෙනස් වන අතර වෙනත් ඖෂධයක් අවශ්‍ය වේ. දූෂිත අත්, ආහාර හෝ පරිසරයෙන් නැවත ආසාදනයක් ඇත. මාත්‍රාව මඟ හැරී හෝ අසම්පූර්ණ වීම යන කරුණු හේතු වේ.
මෙම අවස්ථාවලදී තවත් මාත්‍රාවක් ගැනීමට පෙර ඔබේ වෛද්‍යවරයා හමුවන්න. ඔබේ වෛද්‍යවරයාට සති 2කට පසු මාත්‍රාව නැවත ලබා දිය හැකිය. (කිරි පණුවන් සඳහා) හෝ වෙනත් පණු බෙහෙතක් නියම කළ හැකිය.
වෙනත් ඖෂධ සමඟ පණු බෙහෙත් ගත හැකිද?
බොහෝ පණු බෙහෙත්වලට අන්තර්ක්‍රියා නැත. නමුත් ඔබ නිදන්ගත ඖෂධ (අපස්මාර නාශක, අක්මා ඖෂධ හෝ වෝෆරින් වැනි) ලබා ගන්නේ නම් සෑමවිටම ඔබේ වෛද්‍යවරයාට දන්වන්න.
