කාලෙන් කාලෙට නොයෙකුත් වසංගත රෝග තත්ත්වයන් අපට පීඩා ගෙනදේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය මෙවර සීරුවෙන් සිටින ලෙස අනතුරු අඟවා ඇත්තේ මන්කිපොක්ස් රෝගය සම්බන්ධයෙනි.

මන්කිපොක්ස් යනු මධ්‍යම සහ බටහිර අප්‍රිකාවට ආවේණික වයිරස් සත්ත්ව රෝගයකි.

දැනට රටවල් කිහිපයකින්ම ආසාදිතයින් හඳුනා ගෙන ඇති අතර පාකිස්තානයේ රෝගියකු වාර්තා වීමත් සමඟින් අපේ රට ඇතුළු දකුණු ආසියාතික රටවලට යම් අනතුරු ඇඟවීමක් නැත්තේ නොවේ.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය වෙත සාමාජික රටවල් 12 කින් මන්කිපොක්ස් රෝගය පිළිබඳ වාර්තා වී ඇත.

වසූරියට දෙන එන්නත ලබා දීමෙන් මේ සඳහා යම් රැකවරණයක්, ප්‍රතිශක්තියක් ලැබෙනු ඇත. මින් පෙර වසූරිය එන්නත ලබාගත් අයට යම් ආරක්ෂාවක් ලැබෙනු ඇත. එහෙත් මෙය පැපොල සහ වසූරියෙන් වෙන් වෙන්ව හඳුනා ගත යුතුවේ.

 

ආසාදන කාරකය

වඳුරු රෝගය ඇතිවන්නේ ඕතොපොක්ස් වයිරස් කුලයට අයත් වඳුරු වයිරසය මඟිනි.

වඳුරු උවදුර මිනිසුන්ට සම්ප්‍රේෂණය වන්නේ ආසාදිත පුද්ගලයකු හෝ සතකු සමඟ සමීප සම්බන්ධතා පැවැත්වීමෙනි.

සතකුගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය වීම රුධිරය සමඟ සෘජුව සම්බන්ධ වීමෙන් සිදු විය හැකියි.

මිනිසාගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය විය හැක්කේ ශ්වසන ස්‍රාවයන්, සම සමඟ සමීප සම්බන්ධතා පැවැත්වීමෙනි. ආසාදිත පුද්ගලයකුගේ තුවාල මඟින් ද බෝවීම සිදුවේ.

ගැබිනි මවගේ සිට කලලයට වැදෑමහ හරහා සම්ප්‍රේෂණය ද සිදුවිය හැකියි.

ලිංගික සම්ප්‍රේෂණ මාර්ග හරහා විශේෂයෙන්ම සම්ප්‍රේෂණය විය හැකියි. මෙම අවදානම අවබෝධ කරගත යුතුම වේ.

බීජෞෂණ කාලය

මන්කිපොක්ස්වල පුර්ව අවස්ථාව එනම් ආසාදනයේ සිට රෝග ලක්ෂණ ආරම්භය දක්වා කාලය සාමාන්‍ය වේ.

එය දින 6 සිට 13 දක්වායි. නමුත් දින 5 සිට 21 දක්වා ද විය හැකියි.

 

රෝග ලක්ෂණ

රෝග ලක්ෂණ සාමාන්‍යයෙන් සති 2 - 4ක් පවතින නමුත් දුර්වල ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියක් ඇති අයකුට දිගු කාලයක් පැවතිය හැකියි.

මන්කිපොක්ස් හි පොදු රෝග ලක්ෂණ වන්නේ:

* කුෂ්ට

* උණ

* උගුර වණ වීම

* හිසරදය

* මාංසපේශි වේදනාව

* ශක්තිය අඩුකම

* ඉදිමුණු වසා ගැටිති

සමහර පුද්ගලයින් සඳහා මන්කිපොක්ස් හි පළමු රෝග ලක්ෂණය වන්නේ කුෂ්ටයක් වන අතර අනෙක් අයට පළමුව වෙනස් රෝග ලක්ෂණ ඇති විය හැකියි.

කැසීම ආරම්භ වන්නේ පැතලි තුවාලයක් ලෙසයි. එය දියරයෙන් පිරුණු බිබිලි දක්වා වර්ධනය වන අතර කැසීම වේදනාකාරී විය හැකියි. කැක්කුම සුව වන විට, තුවාල වියළී, කබොල වැටේ.

සමහර අයට සමේ තුවාල එකක් හෝ කිහිපයක් තිබිය හැකි අතර අනෙක් අයට සිය ගණනක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් තිබිය හැකියි. මේවා ශරීරයේ ඕනෑම තැනක දිස්විය හැකියි.

සමහර පුද්ගලයින්ට ඔවුන්ගේ ගුද මාර්ගයේ වේදනාකාරී ඉදිමීම හෝ වේදනාව සහ මුත්‍රා කිරීමේදී අපහසුතා ද තිබේ.

මන්නිපොක්ස් ඇති පුද්ගලයින්ගෙන් එය බෝවන අතර, සියලු තුවාල සුව වී සමේ නව තට්ටුවක් සාදනු ලබන තෙක් රෝගය අන් අයට සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකියි.

මන්කිපොක්ස් ආසාදන කාල පරිච්ඡේද දෙකකට බෙදිය හැකියි.

** ආක්‍රමණ කාලය (දින 0-5 අතර පවතී.)

* උණ, දැඩි හිසරදය,

* වසා ගැටිති ඉදිමීම, මාංසපේශි කැක්කුම, ශක්තිය නොමැතිකම

මන්කිපොක්ස් මුලින්ම පැපොල, සරම්ප, වසූරිය වැනි රෝගවලට සමාන ලෙස පෙනෙන්නට පුළුවනි.

* සමේ පිපිරීම සාමාන්‍යයෙන් උණ ඇති වී දින 1-3 ක් ඇතුළත ආරම්භ වේ. කුෂ්ට ඇතිවේ. කුෂ්ටවලින් සියයට 95ක්ම ඇතිවන්නේ මුහුණේ යි. අත් සහ පාදවල සියයට 75ක් පමණ මුඛ ශ්ලේෂ්මල පටල හි සියයට 70ක් පමණ ලිංගේන්ද්‍රයේ සියයට 30ක් පමණ ඇතිවේ.

මෙම කුෂ්ට පැහැදිලි තරලයකින් පුරවා ඇති තුවාල, කහ පැහැති තරලයෙන් පිරී ඇති තුවාල සහ කබොල ලෙස දක්නට ලැබේ.

ප්‍රතිශක්ති ඌනතාවන් ඇති විට තත්ත්වය බරපතළ වේ.

දරුණු අවස්ථාවල දී, සමේ විශාල කොටස් ගිලිහී යන තෙක් තුවාල එකතු විය හැකියි. දරුණු අවස්ථාවන් ළමුන් අතර ද දක්නට ලැබේ.

 

රෝග විනිශ්චය

අනෙකුත් ආසාදන තත්ත්වයන් හා සමාන විය හැකි බැවින් මන්නිපොක්ස් හඳුනා ගැනීම අපහසු විය හැකියි. පැපොල, සරම්ප, බැක්ටීරියා සමේ ආසාදන, ස්කැබිස්, හර්පීස්, සිෆිලිස්, වෙනත් ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන ආසාදන සහ ඖෂධ ආශ්‍රිත අසාත්මිකතාවලින් මන්කිපොක්ස් වෙන්කර හඳුනා ගැනීම වැදගත් වේ. මන්කිපොක්ස් ඇති කෙනකුට හර්පීස් වැනි තවත් ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන ආසාදනයක් ද ඇති විය හැකියි. විකල්පයක් ලෙස, සැක සහිත මන්කිපොක්ස් සහිත දරුවකුට පැපොල ද ඇති විය හැකියි. මෙම හේතූන් නිසා, මිනිසුන්ට හැකි ඉක්මනින් ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට සහ තවදුරටත් පැතිරීම වැළැක්වීමට පරීක්ෂණ ප්‍රධාන වේ.

PCR සහ වෙනත් රසායනාගාර පරීක්ෂණයන් මඟින් රෝග තත්ත්වයන් විනිශ්චය කරගත හැකිවේ.

සංකූලතා සහ දිගු කාලීන ප්‍රතිවිපාක වැළැක්වීමට රෝගීන්ට දියර හා ආහාර ලබා දීම, ප්‍රමාණවත් පෝෂණ තත්ත්වයක් පවත්වා ගෙන යෑම කළ යුතුයි.

වැළැක්වීම

මිනිසාගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය වීමේ අවදානම හැකිතාක් අඩු කළ යුතුවේ. ආසාදිත පුද්ගලයින් සමඟ සමීප සම්බන්ධතා පැවැත්වීම අවදානමකි.

සම්ප්‍රේෂණය

වන සතුන් සමඟ අනාරක්ෂිත සම්බන්ධතා, විශේෂයෙන් අසනීප හෝ මියගිය සතුන්, ඔවුන්ගේ මස්, ලේ සහ අනෙකුත් කොටස් ස්පර්ශයෙන්, පරිභෝජනයෙන් වැළකී සිටිය යුතුයි. මීට අමතරව සත්ත්ව මස් හෝ කොටස් ආහාරයට පෙර හොඳින් පිස ගත යුතුය.

ප්‍රතිකාර හා එන්නත්

මන්කිපොක්ස් ප්‍රතිකාරයේ පරමාර්ථය වන්නේ කැසීම ගැන සැලකිලිමත් වීම, වේදනාව පාලනය කිරීම සහ සංකූලතා වැළැක්වීමයි. රෝග ලක්ෂණ කළමනාකරණය කිරීමට සහ තවත් ගැටලු වළක්වා ගැනීමට ඉක්මන් සත්කාර වැදගත් වේ.

මන්කිපොක්ස් එන්නත ලබා ගැනීම ආසාදනය වැළැක්වීමට උපකාරී වේ. එන්නත ලබා දිය යුත්තේ මන්කිපොක්ස් ඇති අයකු සමඟ සම්බන්ධ වී දින 4ක් ඇතුළත හෝ රෝග ලක්ෂණ නොමැති නම් දින 14ක් ඇතුළතයි.

විශේෂයෙන් තුවාල පුපුරා යාමේදී, මන්කිපොක්ස් ආසාදනය වැළැක්වීම සඳහා ඉහළ අවදානමක් ඇති පුද්ගලයින්ට එන්නත් කිරීම නිර්දේශ කෙරේ. මෙයට ඇතුළත් වන්නේ

* සෞඛ්‍ය සේවකයින්

* පිරිමින් සමඟ ලිංගිකව හැසිරෙන පිරිමින්

* බහු ලිංගික සහකරුවන් සිටින පුද්ගලයින්

* ලිංගික ශ්‍රමිකයන්

සැක සහිත මන්කිපොක්ස් රෝගියකු පරීක්‍ෂා කළ යුතු අතර තහවුරු වුවහොත් හුදකලා කළ යුතුයි.

වසූරියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා මුලින් නිපදවන ලද tecovirimat වැනි ප්‍රතිවයිරස් කිහිපයක් මන්කිපොක්ස් ප්‍රතිකාර සඳහා භාවිත කර ඇති අතර වැඩිදුර අධ්‍යයනයන් සිදු වෙමින් පවතී.

 

ස්වයං රැකවරණය සහ වැළැක්වීම

මන්කිපොක්ස් ඇති බොහෝ අය සති 2-4ක් ඇතුළත සුවය ලබයි. රෝග ලක්ෂණ සමනය කිරීමට සහ අන් අයට ආසාදනය වීම වැළැක්වීමට කළ යුතු දේ

* හැකි නම් නිවෙසේ සහ ඔබේම කාමරයේ සිටින්න.

* විශේෂයෙන් වණ ස්පර්ශ කිරීමට පෙර හා පසුව සබන් ගා අත් සෝදන්න.

* මුඛයේ තුවාල සේදීම සඳහා ලුණු වතුර භාවිත කරන්න.

 

මන්කිපොක්ස් අන් අයට පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා, මන්කිපොක්ස් ඇති පුද්ගලයින් ආසාදිත කාලසීමාව තුළ (රෝග ලක්ෂණ මතු වූ දින සිට තුවාල සුව වී පත්‍ර වැටෙන තෙක්) නිවෙසේ හෝ අවශ්‍ය නම් රෝහලේ හුදකලා විය යුතුය. ලිංගික සංසර්ගය අතරතුර කොන්ඩම් භාවිත කිරීම මන්කිපොක්ස් වැලඳීමේ අවදානම අඩු කිරීමට උපකාරී වන නමුත් සමෙන් සමට හෝ මුඛයෙන් සමට ස්පර්ශ වීමෙන් පැතිරීම වැළකෙන්නේ නැත.

 

විශේෂ ස්තූතිය :

වසංගත රෝග විද්‍යා අංශයට